کنار رفتن بانک‌ها، واسطه‌ها و سازمان‌های متمرکز از سیستم مالی؛ دیفای (DeFi) جهت بوجود آوردن این آرمان فعالیت میکند. طی این مقاله با توجه به مطلبی از وب‌سایت بایننس آکادمی، به زبانی ساده و واضح هرآنچه را که میبایست در خصوص زمینه مدیریت مالی غیرمتمرکز بدانید برای شما شرح خواهیم داد.
امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) چیست؟
امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) یا درواقع دیفای به گروهی از برنامه‌های کاربردی اشاره دارد که قادر هستند امور مالی مهمی از قبیل دریافت وام و معاملات مالی را به‌صورت غیرمتمرکز و بدون نیاز به واسطه انجام دهند. به‌زبان ساده تر، دیفای یک پروژه نیست، بلکه یک اکوسیستم از صدها پروژه مختلف است که همه آنها تنها با یک هدف واحد خدمات مالی غیرمتمرکز فراهم میکنند.
ادوار طولانی ای است بانک‌ها و سازمان‌های متمرکز دنیای مالی را در دست خود گرفته اند. اکنون اگر قصد داشته باشید وام بگیرید، خریدوفروش کنید و یا اقساط و مالیات خود را پرداخت کنید، ملزم میباشید تا به بانک، دولت یا دیگر سازمان‌های متمرکز مراجعه کنید. در تمام جهان، مردم هر زمانی به دولت‌ها اعتماد میکنند با این تصور که دولت‌ها پاک هستند و با کمک آنها از ارزش پول‌های ملی مراقبت میشود. مردم دنیا به بانک‌ها اعتماد میکنند با این تصور که امانتدارِ درست‌کارِ سرمایه آن ها هستند. هر زمانی به شرکت‌های واسطه اعتماد میکنند با این امید که خدمات مالی بدون نقص را در اختیار داشته باشند.
اما تاریخ به ما این را میگوید که واسطه‌های متمرکز هم ممکن است مرتکب فساد یا خطای غیرعمدی شوند. زمینه ی امور مالی غیرمتمرکز فراهم شده است تا با بهره از بلاک چین و مفهوم عدم‌تمرکز، فساد، خطای غیرعمدی و نیاز به اعتماد متمرکز را از بین ببرد یا به نوعی دیگر معنی کند.
در ضمن می‌توانیم دیفای را این شکل تعریف کنیم: جنبشی جهت فراهم کردن یک اکوسیستم خدمات مالی متن‌باز، بدون نیاز به مجوز و واضح که برای همگان قابل‌دسترسی است و فاقد واسطه مرکزی فعالیت میکند. با این حساب، کاربر کنترل کامل بر سرمایه خود دارد و با اکوسیستم از راهه برنامه‌های غیرمتمرکز (Dappها) ارتباط برقرار میکند.
دیفای با هدف بزرگی که دارد قادر است در کنار بلاک چین به‌عنوان یکی از نوآوری‌های امیدوارکننده عصر دیجیتال در نظر گرفته شود.
مزایای اصلی دیفای چیست؟
دنیای مالی سنتی به نهادهایی مثل بانک (به‌عنوان واسطه) و دادگاه (به‌عنوان داور) وابسته میباشد. برنامه‌های دیفای اما به هیچ واسطه یا داوری وابسته نیستند. این کدِ برنامه‌نویسی میباشد که روش حل‌و‌فصل اختلافات احتمالی را معین میکند. از همه مهم‌تر، کاربران بر دارایی‌های خود کنترل و نظارت کامل دارند.
مطابق با آرمان های دیفای هیچ فردی قادر نیست پول شما را مصادره کند، بر امور مالی زندگی‌تان آگاهی داشته باشد یا از معامله شما با فرد دیگری جلوگیری کند. به علاوه فساد و سرقت کاهش میابد، زیرا همه امورات برای همه واضح است.
علاوه بر ازمیان رفتن واسطه‌ها، استفاده از دیفای قادر است هزینه‌ها را کاهش دهد و امکان ساخت یک سیستم مالی آسیب‌ناپذیر را فراهم کند. اگرچه از بین رفتن بانک‌ها و سازمان‌های متمرکز از دنیای مالی به آسانی و به سرعت امکان‌پذیر نیست، اما به نظر می‌رسد در شروع و قدم های آغازین یک جریان پرقدرت قرار گرفته ایم.
به‌لطف بلاک چین می‌توان به پیشرفت حوزه امور مالی غیرمتمرکز امیدوار بود. داده روی بلاک چین ذخیره شده و بین تمام اشخاصی که به شبکه متصل هستند پخش میشود. با این فناوری، احتمال تغییر اطلاعات، سانسور یا از کار افتادن سیستم تقریباً غیرممکن است.
یکی دیگر از نکته های مثبت چنین اکوسیستمی، دسترسی آسان تمام اشخاص به خدمات مالی است، به‌خصوص اشخاصی که قادر نیستند از سیستم مالی کنونی استفاده کنند. ازآنجاکه سیستم مالی سنتی به سودآوری واسطه‌ها وابسته است، در جوامع کم‌بضاعت این خدمات به نحو درستی در دسترس عوام نیست. بااین وجود، با دیفای همه قادر به بهره از خدمات مالی با خیالی آسوده و کمترین هزینه میباشند.
کاربردهای DeFi
بیشتر قسمت های جهان مالی قادرند از مزایای دیفای بهره‌مند شوند، اما کنون اغلب فعالیت‌های این حوزه در سه بخشِ کلی خلاصه میشود:
دریافت وام و وام‌دهی
پروتکل‌های وام‌دهی غیرمتمرکز یکی از بهترین برنامه‌های کاربردی اکوسیستم دیفای محسوب میشود. وام‌دهی و دریافت وام به‌صورت آزاد و غیرمتمرکز مزیت‌های متعددی نسبت به سیستم اعتباری سنتی دارد. از قبیل قابلیت های جالب پلتفرم‌های وام‌دهی مبتنی بر بلاک چین می‌توان به پرداخت فوری، قابلیت وثیقه‌گذاری با دارایی‌های دیجیتال و نیاز نداشتن به چک‌های اعتباری اشاره کرد.
در این سیستم‌ها، تأمین‌کنندگان نقدینگی با قراردادن دارایی‌های خود در پلتفرم قادرند سود دریافت کنند و افراد دیگر قادرند از آن نقدینگی وام های مورد نظر خودرا دریافت کنند.
ازآنجاکه این خدمات روی بلاک چین‌های عمومی عرضه میشود، نیاز به اعتماد به کمترین حد می‌رسد و وضوح بسیار زیادی در معاملات و تراکنشس ها شکل خواهد گرفت. در مجموع، سیستم‌های وام‌دهی غیرمتمرکز ریسک طرف قرارداد را کمتر خواهند کرد و موجب می‌شوند این کار با هزینه کمتر و سرعت بیشتر باشد و افراد بیشتری از آن بهرمند شوند.
خدمات بانکی پولی
با در نظر گرفتن اینکه برنامه‌های DeFi با توجه به تعریف، برنامه‌های مالی میباشند، خدمات بانکی پولی یکی از ویژگی های بدیهی این برنامه‌ها است. این خدمات میتواند شامل صدور استیبل کوین‌ها (Stable Coins – ارزهای دیجیتال باثبات)، رهن و بیمه‌نامه باشد.
با توجه به اینکه روند بالغ‌شدن صنعت بلاک چین، تمرکز بسیاری بر فراهم شدن استیبل کوین‌هایی وجود دارد که مثل تتر ارزش ثابت داشته باشند و دبا این وجود غیرمتمرکز هم باشند. استیبل کوین به گروهی از ارزهای دیجیتال گفته میشود که دارای پشتوانه یک دارایی یا کالای پایدار مثل دلار است. برای نمونه یک ارز دیجیتال باثبات دلاری (مانند تتر) پشتوانه دلار دارد و ارزش آن همیشه مساوی با یک دلار است.
در خصوص خدمات اعتباری، در سیستم سنتی به سبب وجود واسطه‌های بسیار زیاد، فرایند ثبت رهن و وثیقه خیلی پرهزینه و زمان‌بر است. با استفاده از قراردادهای هوشمند، هزینه‌های حقوقی و پذیره‌نویسی به صورت چشم گیری کمتر خواهد شد.
از سوی دیگر، صدور بیمه روی بلاک چین نیاز به واسطه‌ها را کنار میگذارد و ریسک نقض بیمه‌نامه را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. با این حساب، با حفظ کیفیت خدمات، مبلغ بیمه‌نامه قادر است کمتر شود.
صرافی‌های غیرمتمرکز
به نظر کارشناسان معتیر در این حوزه، صرافی‌های غیرمتمرکز در آینده ی حوزه معاملات مالی نقش بسیار چشم گیری خواهند داشت و این صرافی‌ها خود شامل دیفای می‌شوند.
در صرافی‌های غیرمتمرکز که بر پایه بلاک چین فعالیت میکنند، معامله‌گران قادرند دارایی‌های دیجیتال را بدون واسطه و به صورت مستقیم خریدوفروش کنند. این معاملات از کیف پول شخصی کاربران انجام میشود.
ازآنجاکه یک سازمان متمرکز قادر نیست کنترلی بر فعالیت های صرافی داشته باشد، کارمزد معاملات کاهشی چشم گیر خواهد داشت؛ اگرچه هنوز در خصوص کارمزد تراکنش‌های خودِ شبکه چالش‌هایی وجود دارد.
همچنین، می‌توان از فناوری بلاک چین جهت صدور و ارائه مالکیت تعداد بالایی از ابزارهای مالی استفاده کرد. این برنامه‌ها با فراهم کردن زمینه ای غیرمتمرکز، نیاز به اعتماد به سازمان‌های امانتدار را از بین می‌برند و با کمک فناوری دفتر کل توزیع‌شده، یک نقطه شکست واحد ندارند که احتمال حمله به آنها وجود داشته باشد.
به عنوان نمونه ، در زمینه دیفای می‌توان ابزارها و منابعی راجهت عرضه توکن‌های سهامی (اوراق بهادار) فراهم کرد که با آنها افراد و کسب‌وکارها قادرند برای دارایی‌هایی مثل سهام و املاک، ارز دیجیتال فراهم کنند و پارامترهای دلخواه خود را برای آن در نظر بگیرند.
بازارهای مشتقه (قراردادهای آتی و اختیار) و همچنین بازارهای پیش‌بینی (مثل آگر) هم قادرند زیرمجموعه دیفای محسوب شوند.
برنامه‌های دیفای کجا اجرا می‌شوند؟
هسته بنیادی حوزه امور مالی غیرمتمرکز قرارداد هوشمند میباشد، چون برنامه‌های غیرمتمرکز به‌وسیله آن فعالیت میکنند. با این حساب، بلاک چین‌هایی که میزبان قراردادهای هوشمند میباشند، قادرند میزبان برنامه‌های دیفای هم باشند.
درحالی‌که قراردادهای معمولی جهت معین کردن رابطه اشخاصی که درگیر قرارداد هستند از مواد قانونی استفاده میکنند، یک قرارداد هوشمند از کدهای کامپیوتری بهره می‌برد.
به‌لطف بلاک چین، یک قرارداد هوشمند بعد از پیاده‌سازی ضمانت اجرایی خواهد داشت. توسعه‌دهنده شرایط اجرای قرارداد را در کد مشخص خواهد کرد و بعد از ثبت‌کردن آن روی بلاک چین، حتی خود او هم قادر نیست جلوی اجرای قرارداد را بگیرد.
استفاده از قراردادهای هوشمند با سرعت بیشتر و سهولت امکان پذیر است و ریسک کمتری برای طرفین دارد. از سوی دیگر، قراردادهای هوشمند هنوز با چالش‌های حقوقی درگیر هستند و به‌عنوان نمونه، هنوز مراجع قانونی یک قرارداد هوشمند مالکیت خانه را به رسمیت نمی‌شناسند. در ضمن، ازآنجاکه قراردادهای هوشمند قابل‌توقف نمیباشند، وجود باگ یا کد مخرب قادر است باعث خطر شود.
اتریوم هم اکنونعظیم ترین پلتفرمی است که پروژه‌های دیفای قادرند روی آن فعالیت کنند. بدون اغراق می‌توان گفت در مقطع کنونی بلاک چین اتریوم میزبان بیشتر از ۷۰٪ مجموع اکوسیستم دیفای است.
به‌جز اتریوم، ایاس، تزوس، ترون، کاردانو، نئو، الگورند و ده‌ها بلاک چین دیگر قادر هستند برنامه‌های حوزه امور مالی غیرمتمرکز را میزبانی کنند.
دیفای با چه چالش‌هایی روبه‌رو است؟
اصلی ترین چالش‌هایی که دیفای با آن روبه‌رو است، عبارت است از:
سرعت
بلاک چین‌ها در مقطع کنونی کم سرعت تر از رقبای متمرکز خود هستند و این روی فعالیت برنامه‌های غیرمتمرکز هم تأثیر میگذارد. به‌عنوان نمونه، اتریوم، اصلی ترین میزبان پروژه‌های دیفای، در حال حاضر تنها میتواند ۱۴ تراکنش در ثانیه پردازش کند. البته با وجود راهکارهای مقیاس‌پذیری متفاوت و پیشرفت‌های بالقوه، به‌احتمال بالا این مشکل در آینده نزدیک رفع خواهد شد. گفتنش خالی از لطف نیست که اکنون ده‌ها پروژه دیفای روی همین بلاک چین‌های آهسته هم به‌نحو احسنت مشغول فعالیت هستند.
احتمال خطا از سمت کاربر؛ هرکس مسئول دارایی خود است
با توجه به گفته های قبلی، دیفای واسطه‌های مالی را از بین می‌برد و تمام مسئولیت را به خود کاربران واگذار میکند. به‌عنوان نمونه، اگر رمز حساب بانکی خود را فراموش کنید، قادرید با مراجعه به بانک حساب خود را بازیابی کنید، ولی در بلاک چین‌های باز مثل اتریوم، هویت با یک رشته متنی از حروف و اعداد به نام «کلید خصوصی» (Private Key) مشخص میشود که اگر آن را گم کنید، دستیابی به موجودی کیف پول خود را برای همیشه غیرممکن میسازید. همچنین، تراکنش‌های بلاک چین‌های باز برگشت‌ناپذیر هستند و این یعنی اگر مبلغی به کیف پول اشتباهی ارسال کنید، احتمالاً دیگر نمیتوانید آن مبلغ را برگردانید. به‌همین موجب، کاربرانِ حواس‌پرت در زمان کار با دیفای در خطر هستند.
تجربه کاربری بد
درحال‌حاضر، استفاده از حوزه دیفای کمی برای کاربران تازه واد دشواراست و برنامه‌های کنونی هنوز آن‌طور که باید رابط کاربری خوبی ندارند. برای یک کاربر عادی حریم‌خصوصی و عدم‌تمرکز اولویت اول نیست. آسان‌بودن کار با این حوزه میتواند انگیزه‌‌ای باشد برای کاربران تا سیستم‌های متمرکز را کنار بگذارند، ولی بدون یک رابط کاربری مناسب و دسترسی آسان، برنامه‌های غیرمتمرکز ازنظر تعداد کاربر قادر نیستند حرفی برای گفتن داشته باشند. توسعه نرم‌افزارهای موبایل برای برنامه‌های حوزه دیفای اصلی ترین مسئله‌ای است که در خصوص تجربه کاربری باید به آن توجه ویژه ای شود.
جمع‌بندی
امور مالی غیرمتمرکز یک اجتماع گسترده است که سعی میکند با حذف واسطه‌ها خدمات مالی مستلزم افراد را فراهم کند. با کمک این حوزه قادریم به‌سمت یک سیستم مالی آزادتر حرکت کنیم؛ سیستمی که در تمام جهان قابل‌دسترس میباشد و مانع از فساد، سانسور و تبعیض میشود.
برنامه‌های غیرمتمرکز دیفای روی بلاک چین‌هایی که میزبان قرارداد هوشمند میباشند، اجرا می‌شوند. اتریوم هم اکنون بزرگ‌ترین میزبان دیفای است.
پتانسیل دیفای جهت رقم‌زدن آینده‌ای متفاوت بسیار بالا است؛ آینده‌ای که ما بدون نیاز به بانک‌ها و شرکت‌های واسطه امور مالی خود را مدیریت می‌کنیم و بر دارایی خودمان تسلط و نظارت کامل داریم.
