شاخص قدرت نسبی (RSI) چیست؟

شاخص قدرت نسبی یکی از ابزارهای فنی در تحلیل وضعیت فنی بازار میباشد که بوسیله خیلی از سرمایه گذاران به کار گرفته میشود تا درک مناسب تری از محیط و حرکت قیمت ها در اختیار بگیرند. طی این مقاله به بررسی کامل RSI خواهیم پرداخت تا افرادی که به شکل مداوم در حال معامله میباشند بهتر قادر باشند تصمیمات خود را با در نظر گرفتن آن تنظیم نمایند.

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI) یک شاخص حرکتی میباشد که اندازه تغییرات گذشته قیمت را اندازه گیری مینماید تا وضعیت اشباع خرید یا اشباع فروش را در قیمت یک سهام یا دیگر ابزارهای مالی بررسی نماید. RSI به عنوان یک نوسانگر به نمایش درمیاید (گراف خطی که میان دو حد حرکت می کند) و قادر است بین صفر تا ۱۰۰ نوسان داشته باشد. این اندیکاتور در آغاز بوسیله J. Welles Wilder Jr توسعه داده شد و در کتاب “مفاهیم تازه در سیستم های معاملاتی تکنیکال” معرفی گردیده.

تفسیر سنتی این اسیلاتور به این شکل است که مقادیر بالای ۷۰ بیانگره منطقه اشباع خرید میباشند به صورتی که، دارایی بیشتر از ارزش ذاتی خود قیمت گذاری شده و امکان دارد جهت اصلاح روندآماده گردد. علاوه بر این شخص قدرت نسبی کمتر از ۳۰ بیانگره پایین بودن ارزش بازاری سهام نسبت به ارزش ذاتی آن میباشد.

شاخص قدرت نسبی (RSI) با بهره از یک محاسبه دو قسمتی به دست می‌‌آید که فرمول بخش نخست آن به این صورت میباشد:

میانگین سود یا زیان بهره گرفته شده در محاسبه، درصد متوسط سود (Gain) یا زیان (Loss) در یک بازه زمانی در گذشته میباشد. فرمول از مقادیر مثبت برای میانگین زیان استفاده مینماید.

استاندارد جهت استفاده از ۱۴ دوره جهت محاسبه ارزش نخستین شاخص قدرت نسبی RSI استفاده می کند. به عنوان نمونه ، فرض کنید که بازار هفت روز از ۱۴ روز گذشته را با افزایش سود با میانگین یک درصد گذرانده باشد. هفت روز پایانی با متوسط زیان هشت درصد بسته شده میباشد. دراین صورت، بخش نخست RSI به صورت زیر محاسبه میگردد؛

به محض اینکه اطلاعات مربوط به ۱۴ دوره در دسترس باشد، قسمت دوم RSI را نیز می‌‌توان محاسبه نمود:

چگونگی محاسبه شاخص قدرت نسبی

با بهره از فرمول بالایی می‌‌توان شاخص قدرت نسبی RSI را محاسبه نمود و بعد از آن می‌‌توانیم این شاخص را همراه با نمودار قیمت‌‌های یک اشباع خرید بررسی نماییم.

شاخص قدرت نسبی RSI همراه با افزایش تعداد و اندازه دوره‌‌های صعودی بالا می‌‌رود و علاوه بر این همراه با افزایش تعداد و اندازه دوره‌‌های نزولی کمتر میگردد. قسمت دوم محاسبه موجب یکدست شدن نتایج خواهد شد و به همین سبب RSI در بازارهای یک‌‌طرفه اغلب به طرف ۱۰۰ یا ۰ حرکت دارد.

همانگونه که در نمودار بالا مشاهده می کنید، اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI قادر است در مدت زمان های طولانی در قلمرو “اشباع خرید” باقی بماند در حالی که سهام در روند افزایشی قرار دارد. همچنین RSI قادر است در مدت زمان های طولانی در قلمرو “اشباع فروش” باقی بماند در حالی که سهام در حرکت کاهشی قرار دارد. این وضعیت می‌تواند برای تحلیلگران مبتدی گمراه کننده باشد، ولی یادگیریِ بهره از اندیکاتور در زمینه شناسایی روند عادی، این مسائل را شفاف تر خواهد کرد.

شاخص قدرت نسبی به ما چه می‌گوید؟

حرکت اصلی سهام یا ابزار مالی یک ابزار مهم جهت درک درست از عملکرد اندیکاتور در تحلیل تکنیکال میباشد. به عنوان نمونه ، تحلیلگر تکنیکال برجسته بازار Constance Brown، این ایده را مطرح نموده که اشباع فروش در یک روند افزایشی قدرتمند احتمالاً کمی بالاتر از ۳۰ و اشباع خرید در یک روند نزولی قوی احتمالاً کمی پایین تر از ۷۰ میباشد.

همانطور که در نمودار قابل مشاهئده است، در طول روند کاهشی، RSI در نزدیکی سطح ۵۰٪ قرار دارد و نه ۷۰٪، که می تواند بوسیله سرمایه گذاران به جهت اطمینان بیشتر نسبت به وضعیت نزولی سیگنال، مورد استفاده قرار بگیرد. هنگامی که بازار روندی ثابت به خود گرفته است، خیلی از سرمایه‌‌گذاران از شاخص‌‌های بین۳۰% و ۷۰% استفاده می‌‌کنند تا سقف‌‌ها را بهتر تشخیص بدهند. تغییر دادن مقادیر “فروش با قیمت کمتر از حد حقیقید ” یا “خرید با قیمت بیش از حد حقیقی” هنگامی که قیمت یک سهم یا دارایی روندی بلندمدت و افقی دارد اغلب ضروری نمیباشد.

مفهوم بهره از سطوح اشباع خرید و فروش، بر سیگنال های معاملاتی و تکنیک هایی تمرکز دارد که با روند موجود در بازار همخوانی دارند. به زبان دیگر، بهره از سیگنال‌‌های گاوی هنگامی که روند بازار گاوی و همچنین بهره از سیگنال‌‌های خرسی زمانی که روند بازار خرسی میباشد ، به ما کمک می‌‌کند که از بیشتر هشدارهای اشتباه شاخص RSI اجتناب نماییم.

مثال‌‌هایی از موارد استفاده شاخص RSI

واگرایی‌‌ها

واگرایی گاوی هنگامی اتفاق می‌‌افتد که RSI “فروش با قیمت کمتر از حد حقیقی ” را نشان می‌‌دهد، و متناظر آن در روند قیمت در حالت کاهشی قرار گرفته باشد. در این وضعیت متوجه می شویم که قیمت آماده آغاز یک روند افزایشی میباشد و شکست منطقه اشباع فروش قادر است  یک سیگنال بسیار مناسب جهت ورود به موقعیت خرید باشد. واگرایی خرسی هنگامی اتفاق می‌‌افتد که که RSI یک در منطقه اشباع خرید باشد و یک واگرایی با فرایند مثبت قیمت دارایی ایجاد کرده باشد.

همانطور که می‌‌توانیم در نمودار زیر ببینیم، یک واگرایی افزایشی شکل گرفته و RSI در پایین ترین مقدار خود قرار گرفته و با کمترین قیمت سهام واگرایی ایجاد کرده است. این سیگنال قادر است معتبر باشد، ولی اغلب در زمان بلندمدت بودن روند یک سهم، واگرایی‌‌ها بسیار نادر میباشند. استفاده از خوانش‌‌های “فروش با قیمت کمتر از حد واقعی” و “خرید با قیمت بیش از حد واقعی” قادر است به شناسایی سیگنال‌‌های معتبرتر کمک بزرگی داشته باشد، چرا که امکان دارد این علائم چندان شفاف نباشند.

نوسان قیمت‌‌ها

یکی دیگر از تکنیک‌‌های معاملاتی، رفتار شاخص قدرت نسبی RSI را هنگامی بررسی می‌‌کند که از محدوده‌‌های “فروش با قیمت کمتر از حدِ واقعی یا اشباع فروش” و “خرید با قیمت بیش از حدِ واقعی یا اشباع خرید” خارج میگردد. این سیگنال به عنوان “وازنی نوسان قیمت‌‌ها” (Swing Rejection) شناخته میگردد و شامل چهار قسمت میباشد:

1. RSI وارد محدوده “اشباع فروش” میگردد
2. RSI دومرتبه به مرز بالای ۳۰% برمیگردد
3. RSI باز هم نزول دیگری را تجربه دارد بدون اینکه به محدوده “اشباع فروش” برگردد
4. RSI بالاترین سقف خود را می‌شکند

همانطور که در نمودار پایینی میبینید، شاخص قدرت نسبی RSI در محدوده “اشباع فروش” قرار داشته، از ۳۰% فراتر رفته و باز می گردد و سیگنال را صادر مینماید. بهره از RSI به این صورت شباهت زیادی به رسم روند بازار در نمودارهای قیمتی دارد.

درست مثل واگرایی‌‌ها، وازنی نوسان قیمت‌‌ها نیز دارای یک نسخه خرسی میباشد که تصویری بالعکس از نسخه گاوی میباشد. وازنی نوسان خرسی نیز دارای چهار قسمت میباشد:

1. RSI وارد منطقه اشباع خرید میگردد
2. RSI به زیر ۷۰% کاهش می‌‌یابد
3. RSI سقف دیگری را تشکیل می‌‌دهد بدون اینکه وارد محدوده “اشباع خرید” گردد
4. RSI آخرین کف خود را می‌شکند

نمودار پایین سیگنال روند خرسی وازنی نوسان قیمت‌‌ها را نشان می‌‌دهد. همانطور که در بیشتر تکنیک‌‌های معاملاتی مشاهده می‌‌شود، این سیگنال زمانی قابل اعتماد خواهد بود که با روند بلندمدت بازار همخوانی داشته باشد. درصد اشتباه سیگنال‌‌های خرسی در روندهای نزولی کمتر است.

تفاوت‌‌های موجود میان RSI و MACD

میانگین متحرک همگرا واگرا (MACD) یکی دیگر از شاخص‌‌های مبتنی بر روند بازار است که رابطه میان دو میانگین متحرک از قیمت دارایی مورد نظر را نشان می‌‌دهد. MACD از طریق کسر کردن میانگین متحرک نمایی(EMA)بیست وشش -دوره‌‌ای از EMA دوازده -دوره‌‌ای به دست می‌‌آید. نتیجه این محاسبه خط MACD را نشان می‌‌دهد. EMA نه-روزه به عنوان “خط سیگنال” شناخته می‌‌شود و بر روی خط MACD قرار می‌‌گیرد، که قادر است علائمی را برای خرید یا فروش به سرمایه‌‌گذاران ارائه دهد. سرمایه‌‌گذاران ممکن است دارایی‌‌های مورد نظر خود را زمانی بخرند که MACD خط سیگنال را پشت سر می‌‌گذارد و همچنین زمانی دست به فروش بزنند که MACD پایین‌‌تر از خط سیگنال قرار می‌‌گیرد.

شاخص قدرت نسبی RSI این نکته را برای ما روشن ‌‌می‌‌سازد که بازار نسبت به سطح قیمت‌‌ها در کدام یک از محدوده‌‌های “فروش با قیمت کمتر از حدِ واقعی” یا “خرید با قیمت بیش از حدِ واقعی” قرار دارد. RSI ، میانگین درآمدها و ضررها را در یک دوره زمانی مشخص محاسبه می‌‌کند؛ دوره زمانی پیشفرض ۱۴ دوره بوده و مقادیر از ۰ تا ۱۰۰ در نظر گرفته می‌‌شوند.

MACD رابطه میان دو میانگین متحرک نمایی را نشان می‌‌دهد، در حالی که شاخص قدرت نسبی تغییر قیمت‌‌ها را به نسبت آخرین سقف و کف قیمت‌‌ها نشان می‌‌دهد. این دو شاخص معمولا با یکدیگر به کار می‌‌روند تا تصویر جامع‌‌تری از بازار در اختیار تحلیلگران قرار دهد.

هردوی این شاخص‌‌ها روند بازار را نشان می‌‌دهند، اما از آنجایی که عوامل مختلفی را محاسبه می‌‌کنند، گاهی اوقات نتایج متناقضی را به دست می‌‌دهند. برای مثال،شاخص قدرت نسبی I ممکن است میزان بیش از ۷۰ را برای دوره‌‌ای طولانی نشان دهد، با این مفهوم که قیمت‌‌ها در بازار در حال صعود می‌‌باشند، در حالی که MACD افزایش روند خرید را نمایان ‌‌کند. هر کدام از این شاخص‌‌ها می‌‌تواند با نشان دادن واگرایی از قیمت‌‌های کنونی تغییر آتی در روند بازار را نشان دهد (قیمت‌‌ها در حالی بالا می‌‌روند که شاخص روند نزولی دارد و بالعکس).

محدودیت‌‌های شاخص قدرت نسبی

شاخص قدرت نسبی RSI روندهای گاوی و خرسی را با یکدیگر مقایسه کرده و نتایج را به گونه‌‌ای نشان می‌‌دهد که می‌تواند در کنار نمودار قیمت قرار گیرد. مانند بیشتر شاخص‌‌های تکنیکال، سیگنال‌‌های این شاخص زمانی قابل اعتمادند که با روند طولانی‌‌مدت همخوانی داشته باشند. سیگنال‌‌های واقعی برگشت قیمت‌‌ها به ندرت اتفاق می‌‌افتند و تشخیص آنها از سیگنال های اشتباه بسیار مشکل است. برای مثال، یک سیگنال مثبت اشتباه ممکن است نمایانگر روند گاوی باشد اما بلافاصله کاهش قیمت سهام را در پی داشته باشد. سیگنال منفی اشتباه هم وضعیتی را به وجود خواهد آورد که درحالیکه روند خرسی حاکم است، قیمت‌‌ها ناگهان بالاتر می‌‌روند.

از آنجا که این شاخص مومنتوم را نشان می‌‌دهد، تا آنجایی که روند قیمت یک دارایی ثابت باشد (به سمت بالا یا پایین)، نتایج شاخص می‌‌توانند برای دوره‌‌های طولانی در محدوده‌‌های “اشباع فروش” یا “اشباع خرید” قرار گیرند. بنابراین، شاخص قدرت نسبی RSI در شرایطی قابل اعتماد است که بازار متغیر بوده و قیمت‌‌ها میان دوره‌‌های گاوی و خرسی جابجا می‌‌شوند.