امروز قصد داریم به زمانی برویم که هنوز بیت کوین ساخته نشده و وجود نداشت ولی جرقه‌های نوآوری در عرصه ارزهای دیجیتال از بیشتر دنیا به چشم می‌خورد و کارشناسان و صاحب سبکان پا به حوزه فناوری پول الکترونیکی گذاشته‌اند. در این مطلب با پروژه‌هایی که قبل از بیت کوین هدف بیت کوین و غیرمتمرکز بودن را دنبال میکردند آشنا میشویم.
تولد پول های دیجیتالیِ قابل اطمینان تقریبا همزمان بود با پیشرفت هایی که در دانش رمزنگاری پدید آمد. دو سوال بنیادی برای هر شخصی که قصد دارد یک پول دیجیتال را در اختیار داشته باشد عبارت است از:
- آیا این پول معتبر است و جعل یا هک نخواهد شد؟
- آیا شخص دیگری به جز من قادر است ادعای مالکیت بر این پول را داشته باشد؟ (معضل دوبارخرج کردن)
پول کاغذی معضل تقلب را با بهره از کاغذهایی با فیزیک خاص و فناوری چاپ بخصوص حل می‌کند. علاوه بر این هیچوقت با مشکل دوبار استفاده شدن (Double spend) نیز روبرو نمیشود، زیرا یک محصول فیزیکی قادر نیست همزمان در دو جا مورد استفاده قرار گیرد.
همان‌طور که همه میدانند پول سنتی به شکل دیجیتالی هم قابل نگهداری و واریز است. جهت مبارزه با جعل و دوبار خرج کردن، یک (یا چند) نهاد یا بخش متمرکز نظیر بانک یا شرکت خصوصی، مجموع تراکنش‌های الکترونیکی را نظارت و بررسی میکنند.
در پول دیجیتال که بدون جوهر، چاپ خصوصی و یا هولوگرام یا نمادهای امنیتی است، از رمزنگاری جهت اطمینان و اثبات ادعای مالکیت یک پول بوسیله یک شخص استفاده میشود. امضای دیجیتال در دانش رمزنگاری به یک شخص اجازه میدهد میدهد تا یک دارایی دیجیتال و یا یک انتقال را در اختیار داشته باشد و از این راه مالکیت خود را با اعتماد ثابت کند. از امضای دیجیتال همچنین می‌توان جهت حل مشکل دوبار خرج کردن نیز بهره برد.
در پایان دهه‌ی ۱۹۸۰، بهره از دانش رمزنگاری محبوب شد و تلاش‌هایی از طرف محققین جهت خلق ارزهای دیجیتال به کمک این دانش انجام شد. ارزهای دیجیتال نخستین، بیشتر با نام پول دیجیتالی تهیه شدند. پشتوانه‌ی آنها یک ارز ملی و یا یک فلزگران‌بها مانند طلا بود. با در نظر گرفتن اینکه این ارزها فعالیت مناسبی داشتند، ولی متمرکز بودند و به آسانی قادر بودند توسط دولت و یا هکرها، مورد نفوذ و دستکاری قرار بگیرند.
ارزهای دیجیتالِ اولیه تماما مثل سیستم بانکداری سنتی از یک انبار اطلاعات مرکزی جهت تنظیم تراکنش‌ها در مدت زمان های مشخص استفاده میکردند. متأسفانه اغلب ارزهای دیجیتال تازه ساخت مورد هجوم حکومت ها قرار گرفتند و از صحنه رقابت حذف گردیدند. بعضی از آنها نیز به طور کلی کاربرد خودرا تغییر دادند. به جهت مقابله از دخالت دولت‌های مشروع و یا فعالیت های جنایتکار، به یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز نیاز بود تا در مقابل این هجوم ها و دخالت ها مقاومت کافی داشته باشد.
اولین تلاش‌ها از هلند آغاز شد
در پایان دهه‌ی ۱۹۸۰، ایستگاه‌های پمپ بنزین هلند از دزدی های شبانه در عذاب بودند زیرا مجاب بودند برای سوخت‌گیری کامیون‌ها تمام شب را مشغول فعالیت باشند. به جهت تامین امنیت نگهبانان، عده ای از توسعه‌دهندگان سعی کردند کارت‌های هوشمندی را که در آن دوره مورد آزمایش بودند وارد چرخه کرده و بجای پول نقد از آن ها بهره ببرند. بنابراین رانندگان کامیون‌ها از این کارت‌ها در عوض مبادله پول نقد استفاده کردند. این ماجرا دقیقا مربوط به ۲۵ سال قبل از خلق بیت کوین بود.
در همان دوره شخصی به اسم آلبرت هیجین (Albert Heijin) که یک تاجر با نفوذ در دوره خودش محسوب میشد، به بانک‌ها کمک کرد تا شیوه ای خلق کنند که خریداران قادر باشند مستقیما از راه حساب‌های بانکی‌شان تراکنش هارا انجام دهند. این روش با نام نقطه‌ی فروش (Point of sale)، ابداع شد. این مورد حدودا قدیمی ترین حالت موجود از پول الکترونیکی (Electronic cash) محسوب میشود
دیجی کش
تقریبا همراه با امورات هلند جهت خلق پول دیجیتال، دیوید چام (David Chaum) محقق رمزنگار آمریکایی در تلاش راهکاری جهت خلق پول الکترونیکی بود. او طی سال ۱۹۸۳ یک مقاله‌ی علمی در مورد پول دیجیتال بدون هویت منتشر کرد و در سال ۱۹۸۹ ارز دیجیتال دیجی کش (Digicash) را عرضه کرد تا فکر و ایده خودرا به واقعیت تبدیل کند. دیجی‌کش بر اساس تکنولوژی امضای کور (Blinded Signature) بود که قادر بود امنیت و حریم خصوصی افراد و تراکنش را فراهم کند. تراکنش های صورت گرفته با دیجی کش قابل رهگیری و نظارت توسط حکومت نبود.
دیجی کش قبل از آغاز سیل تجارت الکترونیک در زمینه اینترنت گسترش یافت و در پایان با روی کار آمدن شرکت‌های پرداخت اینترنتی این پروژه که چهت ادامه فعالیت به یک سیستم مرکزی ملزم بود، به سبب آنکه مشتریان در آن دوره کارت‌های اعتباری را به خریدهای بدون اطمینان آنلاین ترجیح می‌دادند، در ۱۹۹۸ با شکست مواجه شد. با این حال بعضی از یافته ها، فرمول‌ها و زوش های رمزنگاری مربوط به دیجی‌کش کمک بزرگ و مهمی در خلق ارزهای دیجیتال بعدی داشت.
پی‌پل و ای‌گلد
استارتاپ‌های زیادی در دهه‌ی ۱۹۹۰ تلاش داشتند تا در زمینه پول دیجیتال برای خود جایگاه ویژه ای بدست بیاورند.
بعد از دیجی کش، پی‌پل (paypal) قدرت بسیار و پتانسیل زیادی جهت سلطه بلند مدت بر اقتصاد جهانی داشت. پی‌پل ابزار پرداخت‌های فرد به فرد را در نظر گرفته بود و به افراد اجازه میداد تا با بهره از مرورگرهای وب و به سرعت و با امنیت کامل تراکنش و واریزهای خودرا انجام بدهند. پی‌پل هم اکنون یکی از روش های محبوب و مورد اعتماد پرداخت در دنیا محسوب میشود و توانسته اعتماد و محبوبیت خوبی برای خود بدست بیاورد. البته پی‌پل هم در آغاز در نظر داشت چیزی مانند بیت کوین باشد که با فشار نهادهای قانون گذار تغییر کاربری داد. خیلی از استارتاپ‌ها سعی کردند تا هدف این شرکت را برای خود در نظر بگیرند. از بین آنها ای‌گلد (e-gold) پروژه‌ی موفق تر و محبوب تری بنظر میرسید.
با توجه به اینکه ای‌گلد به صورت برون مرزی فعالیت می‌کرد، محبوبیتش رشد زیادی داشته و بازار آن تا سال ۲۰۰۰ رشد کرد. این پروژه در پایان با کلاهبرداری‌های زیادی مواجه شد و سرانجام طی سال ۲۰۰۵ توسط دولت فدرال آمریکا بسته شد.
بی‌مانی (bmoney)
قبل از خلق بیت کوین، ارز دیجیتالی با عنوان بی مانی (b-money) توسط فردی به اسم وی دای (Wei Dai) طی سال ۱۹۹۸ به شکل یک سیستم پول الکترونیکی توزیع گردیده همتابه همتا محبوب شد. در سیستم بی‌مانی جهت تایید تراکنش‌ها پاداش معین گردیده بود و جهت تقلب یا تخطی یک جریمه درمشخص شده بود. شرکت‌کنندگان در شبکه میبایست میزانی پول را به حساب خاصی میفرستادند که در شرایط اثبات سوء نیت مجازاتی در نظر گرفته شده بود. تصورش دشوار نیست که نقطه ضعف این برنامه در تشویق به همدستی بود. چطور یک جامعه در صورت نبود نهاد اجرایی مرکزی قادر است مجازاتی را مشخص کند؟ مجازات و تعیین جرم به عهده چه فردی خواهد بود؟ شیوه بیت کوین این بود که موضوع فقط به دادن پاداش ختم شود و نه تعیین جرم و جریمه.
ساتوشی ناکاموتو در وایت پیپر متعلق به بیت کوین به مقاله این ارز ربط داده است. وایت پیپری که وی دای برای بی مانی در نظر گرفته بود رسما هیچوقت رونمایی نشد اما بعضی از عناصر آن الگو و رونوشت ساتوشی در وایت پیپر بیت کوین بود.
بیت گلد (bitgold)
نیک سابو (Nick Szabo)، چندین سال پیش از بیت کوین و طی سال ۱۹۹۸ در تلاش برای خلق چیزی مانند بیت کوین بود که اسم آن «بیت گلد» بود. پروژه بیت گلد به علت مشکلات فنی با شکست مواجه شد و هیچ وقت به سرانجم نرسید ولی از آن با عنوان «بنیان گذار ساختار بیت کوین» به خاطر میاورند. جالب است که بدانید برنامه ی قراردادهای هوشمند اولین بار توسط سابو در ۱۹۹۴ برنامه ریزی شد.
ساختار بیت گلد به صورتی برنامه ریزی شده بود که به یک کامپیوتر اختصاصی جهت حل معادلات دشوار رمزنگاری لازم بود. در واقع در پروژه ی بیت گلد یک شرکت‌کننده، کامپیوتر خود را به حل معادلات دشوار ریاضی اختصاص میداد. معادلات تمام شده به یک دفترکل عمومی فرستاده میشدند و آدرس عمومی حل کننده نیز به آن وصل میشد. هر معادله‌ی حل شده قسمتی از معادله بعدی بود. این قابلیت بیت گلد به شبکه اجازه میداد تا روشی جهت تایید و زدن برچسب زمانی به کوین‌های تازه داشته باشد زیرا فقط در صورتی که اغلب اعضا بر راه‌حلی به توافق میرسیدند، معمای بعدی به نمایش گذاشته میشد.
بیت گلد سعی بر بی‌نیاز کردن افراد از سازمان‌ها و تهیه کنندگان ارزهای متمرکز داشت. این برنامه انقلابی در صنعت مالی بود و شبیه به روش فعالیت بلاک چین در حالت کنونی است. با اینکه ایده بیت گلد هیچوقت کامل و کاربردی نشد ولی سیستم اثبات کار (proof of work) آن که در روند استخراج بیت کوین کنونی استفاده میشود. البته سیستم اثبات کار مورد بهره در بیت کوین هم هش‌کش نام دارد که از پیش بوسیله آدام بک (Adam Back) طی سال ۱۹۹۷ برنامه ریزی شده بود.
با اینکه سابو به دفعات مکرر به این موضوع اشاره کرده بود که او ساتوشی ناکاموتو نیست، ولی بسیاری زا مردم هنوز به این موضوع شک دارند که ممکن است نیک سابو همان ساتوشی، خلق کننده بی نام و نشان بیت کوین باشد.
فلوز (FLOOZ)
این ارز دیجیتال در سال ۱۹۹۹، بوسیله وب سایت Flooz.com با مشخصاتی مانند برنامه‌ها و کارت‌های پاداشی مشتری عرضه شد. کاربران این سایت قادر بودند به دو شکل اعتبار فلوز را کسب کنند. اول اینکه سایت‌های دیگر قادر بودند در برابر فعالیت کاربرانشان به آنها فلوز جایزه بدهند و دوم خریداری عادی از سایت فلوز. این شرکت موفق شد ۳۵ میلیون دلار از شرکت‌های سرمایه‌گذاری ریسک پذیر به سبب سیستم پرداخت خلاقانه و منحصر به فردش به دست آورد. به سبب معروف شدن آن، سرانجام فعالیت‌های مجرمانه که در این پلتفرم صورت گرفت، که در پایان به شکست این پروژه ختم شد.
تولد بیت کوین
در ۱۸ آگوست ۲۰۰۸، دامنه‌ای با عنوان bitcoin.org ثبت شد. در ۳۱ اکتبر و ادامه ی همان سال، مقاله‌ای با نام: بیت کوین: یک سیستم پول الکترونیک همتا به همتا به قلم نام ساتوشی ناکوموتو در یک گروه آنلاین ایمیلی به اسم «Cryptography mailing list» پخش شد.
در این مقاله شیوه بهره از یک شبکه‌ی همتا به همتا جهت راه‌اندازی یک سیستم تراکنش‌های الکترونیکی فاقد نیاز به یک واسطه قابل اطمینان تعریف شده بود. در نهم نوامبر پروژه‌ی بیت کوین در انجمن پروژه‌های منبع‌باز وب‌سایت SourceForge.net به ثبت رسید. و بدین ترتیب بود که بیت کوین زاده شد.
نظر شما چیست؟ آیا امکان دارد روزی ارز دیجیتالی بهتر از بیت کوین، کسب و کار را صاحب شود و بیت کوین هم به گروه ارزهای دیجیتال مرده اضافه شود؟ یا اینکه بیت کوین جاودانه خواهد شد؟
