انواع کلاهبرداری در حوزه ارزهای دیجیتال؛ چگونه قربانی نشویم؟

شیوهٔ کلاهبرداری از طریق صرافی‌ها و کیف پول‌های تقلبی

• کلاهبرداران یک وب‌سایت یا نرم‌افزار با عنوان صرافی یا کیف پول ایجاد می‌کنند و در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های گفت‌وگو آن را تبلیغ می‌کنند. آنها برای ترغیب افراد بیشتر از عبارت‌هایی مانند «کارمزد صفر» و «بدون احراز هویت» استفاده می‌کنند. برای کاربران ایرانی ممکن است از عبارت «بدون تحریم» هم استفاده شود.
• زمانی که قربانی ارزهای دیجیتال خود را به صرافی یا کیف پول واریز می‌کند، دیگر برداشت از آن امکان‌پذیر نیست و این به‌معنای سرقت سرمایه است.
• گاهی اوقات کلاهبرداران حتی موفق می‌شوند نرم‌افزار تقلبی خود را در فروشگاه‌های نرم‌افزار مانند گوگل‌پلی اضافه کنند.

نحوهٔ شناساسی و اجتناب از صرافی‌ها و کیف پول‌های تقلبی

• تبلیغ این صرافی‌ها و نرم‌افزارها اغلب به‌صورت کاذب (پاپ‌آپ، گروه‌ها و کانال‌های نامعتبر) انجام می‌شود.
• مواردی مانند بازدید، تعداد نصب و امتیاز کاربران را در نظر داشته باشید.
• تغییرات مشکوک و غیرواقعی حجم معاملاتی را در نظر داشته باشید، خصوصاً اگر صرافی به‌تازگی شروع به کار کرده باشد.

صفحات جعلی و فیشینگ

این نوع از کلاهبرداری احتیاج به توجه بیشتری دارد. شناسایی حملات فیشینگ (Phishing) یا همان صفحات و پیام‌های جعلی که خود را به‌عنوان صفحات و پیام‌های معتبر جا می‌زنند، اندکی دشوارتر است.

کلاهبرداران در این نوع حمله، آدرس وب‌سایتی را به اشتراک می‌گذارند که دقیقاً مشابه وب‌سایت اصلی یا وب‌سایت جدیدی است که اطلاعات محرمانه شما را ضبط و سپس از آنها برای هک‌کردن سایر حساب‌ها استفاده می‌کند.

وب‌سایت‌هایی که به‌دقت و از روی پروژه‌های قانونی، همچون صرافی‌ها یا عرضه‌های اولیه کوین، کلون (clone) شده‌اند، به‌منظور سرقت دارایی‌ها و اطلاعات شخصی به کار می‌روند. کلونینگ (cloning) به کپی‌برداری دقیق از یک وب‌سایت مشخص و اِعمال آن به وب‌سایتی دیگر گفته می‌شود، به‌صورتی‌که در نگاه اول نتوان دو وب‌سایت را از هم تمییز داد.

همیشه آدرس URL وب‌سایت را دوباره بررسی کنید و وب‌سایت‌هایی را که مرتباً از آنها بازدید می‌کنید، نشانه‌گذاری (bookmark) کنید. وب‌سایت‌های کلون‌شده از حروفی مشابه با URL اصلی استفاده می‌کنند تا در نگاه اول مشابه وب‌سایت اصلی به نظر برسند. به‌عنوان مثال، وب‌سایت‌های کلون‌شده ممکن است حروف انگلیسی همچون m را با n یا ۰ را با o جایگزین کنند.

شیوهٔ کلاهبرداری از طریق حملات فیشینگ

• کلاهبرداران به شما لینک وب‌سایتی را می‌فرستند که مرتبط با بحث روز باشد. به‌عنوان مثال، یکی از فریب‌های ممکن این است که پیشنهاد کنند اگر در ورود به حساب‌ کاربری خود در صرافی بایننس مشکلی دارید، از این لینک استفاده کنید. وب‌سایتی که با استفاده از این لینک به آن راهنمایی می‌شوید، دقیقاً شبیه به وب‌سایت صرافی بایننس است، اما درواقع هیچ ارتباطی به آن ندارد.
• ممکن است در وب‌سایت موردنظر، کلاهبردار از کاربر بخواهد تا صرافی جدیدی را امتحان کند.

در هر دو مورد، شما یا اطلاعات کاربری خود را وارد یا ثبت‌نام می‌کنید. این اطلاعات کاربری بعداً و هنگامی‌که امنیت وب‌سایت‌ها چندان زیاد نباشد، برای دسترسی به سایر حساب‌های کاربر استفاده می‌شود. در این صورت، حساب کاربری فرد به خطر می‌افتد.

نحوهٔ شناسایی و اجتناب از فیشینگ

• کلاهبرداران فیشینگ در حوزهٔ ارزهای دیجیتال معمولاً سعی می‌کنند از اشتباه تایپی در آدرس یک صرافی یا کیف پول تحت وب استفاده کنند.
• گاهی اوقات کلاهبرداران افراد را با وعدهٔ «بیت کوین رایگان» فریب می‌دهند.
• روی لینک‌هایی که نمی‌شناسید کلیک نکنید.
• به نتایج تبلیغاتی در موتورهای جستجو اعتماد نکنید؛ نتایجی که به‌صورت تبلیغات در موتورهای جستجو مثل گوگل به شما نمایش داده می‌شود، از دیگر نتایج قابل تشخیص است. نتایج تبلیغاتی که در کنار خود یک کلمه Ad (به معنای تبلیغات) دارند، یکی از روش‌های قدیمی برای انجام فیشینگ هستند. فیشر با پرداخت هزینه می‌تواند صفحهٔ تقلبی خود را در موتورهای جست‌وجو بالا بیاورد.
• در تمامی وب‌سایت‌هایی که بازدید می‌کنید، لینک آدرس را چک کنید و مطمئن شوید که از لینک درستی استفاده می‌کنید. مراقب تغییرات احتمالی در حروفی خاص از آدرس وب‌سایت باشید.
• مراقب ایمیل‌های فریب‌دهنده با عنوان برنده‌شدن در یک قرعه‌کشی یا چیزی شبیه به این باشید.

تیم‌های پشتیبانی تقلبی

نوع دیگری از حملات فیشینگ و کلاهبرداری، هنگامی اتفاق می‌افتد که کلاهبرداران ادعا می‌کنند تیم پشتیبانیِ پروژه‌ای خاص هستند و از شما اطلاعات شخصی، واریز وجوه یا رمز عبور شخصی‌تان را درخواست می‌کنند.

هنگامی‌که مشکلی با پلتفرم‌های معاملاتی داشته باشید، سعی می‌کنید پاسخ پرسش‌های خود را از گروه‌های اطلاع‌رسانی یا مدیران آنها بگیرید. این کلاهبرداران از اعتماد چنین کاربرهایی سوءاستفاده می‌کنند.

شیوهٔ کلاهبرداری تیم‌های پشتیبانی متقلب

• کاربر با مشکلی مرتبط با صرافی‌هایی نظیر بایننس، بیت‌بی‌ان‌س (Bitbns)، کوینکس (Koinex)، وزیراکس (WazirX)، کوین‌دلتا (Coindelta) و سایر پلتفرم‌ها مواجه می‌شود.
• کلاهبرداران از رمزهای عبور مشابه، تصاویری یکسان و نامی تحت‌عنوان مدیر گروه تلگرامی یا لوگوی صرافی استفاده می‌کنند.
• کاربرها این افراد را با تیم پشتیبانی صرافی اشتباه می‌گیرند و به آنها اعتماد می‌کنند.
• کلاهبرداران از کاربر می‌خواهند تا برای «رفع مشکل» برای آنها بیت کوین یا اتریوم بفرستد.
• کاربران میزان مورد‌نیاز کوین را به امید رفع مشکل خود ارسال می‌کنند.
• کلاهبرداران با این مبلغ فرار می‌کنند و اثری از خود بر جای نمی‌گذارند.
• گاهی اوقات هم کلاهبرداران تلاش می‌کنند گذرواژهٔ حساب کاربر را دریافت کنند.

نحوهٔ شناسایی و اجتناب از کلاهبرداری تیم‌های پشتیبانی متقلب

• هنگام تماس با پشتیبانی فقط از داخل سایت رسمی صرافی یا کیف پول موردنظر خود اقدام کنید.
• تماس با پشتیبانی از طریق تلگرام یا واتس‌اپ ایدهٔ خوبی نیست.
• مراقب پیام‌هایی که گفته می‌شود از طرف تیم پشتیبانی است باشید.
• تیم پشتیبانی حقیقی از شما ارز دیجیتال یا گذرواژهٔ حساب درخواست نمی‌کند.

اهدای رایگان ارزهای دیجیتال در توییتر

یکی از نمونه‌های رایج کلاهبرداری در این حوزه، طرح‌های اهدای بیت کوین (Bitcoin Giveaway) در شبکه‌های اجتماعی هستند.

افراد کلاهبردار با نام و تصویر افراد مشهور مانند ویتالیک بوترین، خالق اتریوم یا ایلان ماسک، کارآفرین افسانه‌ای، صفحه‌ای ایجاد می‌کنند و در زیر پست‌های پربازدید این افراد، به‌عنوان مثال وعده می‌دهند که می‌خواهند بیت کوین رایگان اهدا کنند و اگر ۰.۱ بیت کوین به آدرس آنها ارسال کنید، ۰.۲ بیت کوین (دوبرابر) دریافت خواهید کرد.

شاید مسخره به نظر برسد، اما تاکنون با این روش میلیون‌ها دلار کلاهبرداری شده است و حتی در مقطعی ویتالیک بوترین، خالق اتریوم نام صفحه توییتر خود را به «non-giver of ETH» (به معنای کسی که اتر نمی‌دهد) تغییر داد.

شیوهٔ کلاهبرداری از طریق طرح‌های اهدای رایگان ارزهای دیجیتال

• یک فرد مشهور یک توییت منتشر می‌کند.
• یک حساب جعلی با نام و تصویر فرد مشهور در زیر توییت او توییتی مبنی بر «اهدای رایگان ارزهای دیجیتال به طرفداران» منتشر می‌کند.
• برای جلب اعتماد بیشتر، چند حساب جعلی دیگر هم زیر این توییت می‌نویسند که موفق شده‌اند ارز دیجیتال دریافت کنند.
• فرد ارز دیجیتال را به آدرس موردنظر می‌فرستد، اما هرگز چیزی دریافت نخواهد کرد.
• به‌دلیل اینکه تراکنش‌های ارزهای دیجیتال تقریباً ناشناس است، پیگیری قانونی بسیار دشوار خواهد بود.

نحوهٔ شناسایی و اجتناب از طرح‌های تقلبی اهدای رایگان ارز دیجیتال

• یک فرد مشهور هیچ‌گاه برای اهدای رایگان ارز دیجیتال از این طریق عمل نمی‌کند.
• نام و تصویر فرد مشهور می‌تواند کپی شود، اما نام کاربری (Username) منحصربه‌فرد است. مثلاً نام کاربری ایلان ماسک در توییتر «elonmusk» است و فرد دیگری نمی‌تواند آن را داشته باشد. حتی اگر چنین چیزی هم بود، این احتمال وجود دارد که توییتر او هک شده باشد.
• گاهی اوقات حساب‌هایی با تیک آبی وارد عمل می‌شوند تا کاربران بیشتری گول بخورند. داشتن تیک آبی به‌ معنای این نیست که فرد نمی‌تواند کلاهبردار باشد.

استخراج با موبایل و کامپیوترهای خانگی

عبارت «استخراج سادهٔ ارز دیجیتال با موبایل» این روزها به یکی از ترفندهای رایج کلاهبرداران تبدیل شده است.

عملیات استخراج یا همان به دست آوردن ارزهای دیجیتال با قدرت پردازش دستگاه، همیشه برای افراد مبتدی در دنیای ارزهای دیجیتال جذاب بوده است و اینکه آنها بتوانند با موبایل خودشان استخراج کنند و درآمدی برای خود داشته باشند، این جذابیت را دوچندان می‌کند. روی کاغذ با هر سخت‌افزاری می‌توان عملیات استخراج را انجام داد، اما آیا در حال حاضر استخراج با موبایل یا یک کامپیوتر خانگی صرفه دارد؟ به هیچ عنوان!

دربارهٔ بیت کوین و اتریوم و سایر ارزهای دیجیتال بزرگ باید استخراج با موبایل و کامپیوترهای خانگی را فراموش کرد؛ حداقل با موبایل‌ها و کامپیوترهایی که امروزه وجود دارند. درباره سایر ارزهای دیجیتال کوچک هم ممکن است استخراج با موبایل و کامپیوتر خانگی امکان‌پذیر باشد، اما صرفه اقتصادی ندارد.

اغلب نرم‌افزارهای استخراج با موبایل یا کامپیوتر خانگی در حقیقت کارایی ندارند و چیزی جز یک توهم نیستند. می‌پرسید ما که هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنیم؟ شاید مستقیماً هزینه‌ای پرداخت نکنید، اما با توجه‌کردن یا دادنِ اطلاعاتتان، به کلاهبرداران سود می‌رسانید و این بستگی به نرم‌افزاری دارد که نصب کرد‌ه‌اید.

نحوه کلاهبرداری از طریق استخراج با موبایل و کامپیوتر خانگی

• کلاهبرداران یک نرم‌افزار موبایل یا کامپیوتر و یک وب‌سایت جهت ثبت‌نام طراحی خواهند کرد و تا می‌توانند آن را معتبر جلوه میدهند تا افراد را گمراه کنند.
• دوستتان یک پیوند معرفی (لینک ریفرال) برای شما میفرستند و به شما می‌گوید با ثبت‌نام و نصب این نرم‌افزار قادر هستید با گوشی یا کامپیوتر عادی خود ارز دیجیتال استخراج نمایید. امکان دارد چنین لینکی را در شبکه‌های اجتماعی هم مشاهده کنید.
• در بعضی نرم‌افزارها، شما اطلاعات خود را در دست کلاهبرداران خواهید گذاشت و آنها قادر هستند این اطلاعات را جهت کلاهبرداری‌های بعدی خود نگه دارند یا با قیمتی بالا بفروشند.
• در بعضی دیگر از نرم‌افزارها شما به بینندگان تبلیغاتی که این نرم‌افزارها برای شما میفرستند تبدیل خواهید شد.
• حتی امکان دارد یک بدافزار روی گوشی یا کامپیوتر شما در حال فعالیت باشد.

نحوهٔ شناسایی و اجتناب از کلاهبرداری استخراج با موبایل

• به عبارت‌هایی نظیر «استخراج با موبایل» یا «استخراج آسان بیت کوین» توجه نکنید.
• تبلیغات این شکل از طرح‌های کلاهبرداری اغلب به شکل لینک‌های دعوت از طرف دوستان یا در کانال‌های تلگرامی قابل مشاهده است.
• اطلاعات خود را در خصوص استخراج و شبکه‌های ارزهای دیجیتال متنوع بالا ببرید.

فروش توکن بی‌ارزش

اسان ترین راه جهت کلاهبرداری ، ساخت و بازاریابی پروژه‌ای جعلی جهت فروش یک ارز دیجیتال (توکن) فاقد ارزش به افراد ناآگاه میباشد. فروش این توکن‌ها مثل این میباشد که یک نفر از کنار رودخانه اندکی خاک بردارد و به مردم شهر دیگری بگوید این خاک خاصیت ضدسرطانی خواهد داشت و در آینده خیلی باارزش خواهد شد.

به این شکل کلاهبرداری، کلاهبرداری عرضهٔ نخستین کوین (ICO) هم گفته میشود. عرضه اولیه کوین یکی از اصلی ترین شیوه ها جهت تأمین سرمایهٔ اولیهٔ کسب‌وکارهای حقوقی از راه سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding) محسوب میشود.

کلاهبردارانی که از ایدهٔ عرضه‌های نخستین کوین سوء بهره میبرندد، یک مطلب معرفی پروژه یا وایت پیپر (Whitepaper) می‌نویسند، کمپین بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی بوجود میاورند، اطلاعاتی جعلی در خصوص مراحل پروژه بعد از عرضهٔ نخستین کوین منتشر می‌کنند و توکن‌های فاقد ارزش خود را به فروش میرسانند.

در این بین ، خیلی از سرمایه‌گذارانِ کم دانش فریب دریافت ۱,۰۰۰ درصد سود از این عرضه‌های نخستین کوین را می‌خورند و در پایان با خرید توکن‌هایی فاقد ارزش ، سرمایهٔ خود را از دست می‌دهند.

در سال ۲۰۱۷، نتایج یک مطالعه معلوم کرد که بیشتر از ۸۰ درصد از توکن‌های بازار یا کلاهبرداری میباشند و یا در هیچ محصولی کاربرد نخواهند داشت.

به خاطر داشته باشید ساخت توکن به راحتی آب خوردن خواهد بود و هزینه‌ای خلی ناچیزی خواهد داشت ، ولی تا زمانی که پروژه و بستری مطلوب برای یک ارز دیجیتال تعریف نگردد، نمی‌توان برای آن ارزشی را لحاظ کرد.

روش کلاهبرداری از طریق توکن‌های بی‌ارزش

• به شخص در شبکه‌های اجتماعی توکنی جهت سرمایه‌گذاری پیشنهاد میگردد یا خود او اتفاقی آن توکن را در بازار می‌بیند.
• به شخص گفته می‌شود ارزش این توکن در آینده خیلی افزایش خواهد داشت یا خود فرد با افزایش قیمت موقتی یک ارز دیجیتال وسوسه میگردد.
• شخص در آن ارز دیجیتال با هدف سود سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
• تیم پروژه پس از جمع‌آوری مقدار فراوانی سرمایه با فروش توکن‌ها، پروژه را رها کرده و به سواحل قناری می‌روند!
• توکن آرام‌آرام ارزش خود را از دست می‌دهد و از صرافی‌ها هم حذف میگردد.

شیوه شناسایی و اجتناب از سرمایه‌گذاری در توکن‌های بی‌ارزش

• توکن‌های بی‌هدف اغلب در صرافی‌های ناشناخته افزوده میگردند و حجم معاملات زیادی ندارند.
• با توجه به این نکته که ۸۰ درصد ارزهای دیجیتال بازار کاملاً بی‌هدف میباشند ، بهترین راه جهت اجتناب از سرمایه‌گذاری در یک توکن بی‌ارزش، تحقیقات زیاد است.
• ایده و همچنین تیم هر پروژه را به‌دقت بررسی نمایید . با یک تیم گمنام طرف خواهید بود یا یک تیم با سابقهٔ درخشان؟
• آیا نقشهٔ راه توسعهٔ توکن به نظر قانونی توجیه‌پذیر میباشد و اثبات مفهوم (اثبات امکان‌پذیری) پروژه قابل‌تأیید خواهد بود؟
• سوال های چالش‌برانگیز در خصوص پروژه بپرسید و بررسی نمایید که آیا تیم پروژه این پرسش‌ها را جواب می‌‌دهند یا آنها را نادیده خواهند گرفت؟
• ایدهٔ پروژه را با دوستان خود یا شبکه‌های اجتماعی مربوط به جامعهٔ ارزهای دیجیتال به اشتراک بگذارید، در خصوص آن گفت‌وگو داشته باشید و از این افراد سوال کنید که آیا این پروژه از نظر آنها جعلی به‌ نظر نمی‌رسد؟
• در پروژه درگیر گردید. آیا در حقیقت محصولی وجود خواهد داشت؟

پامپ و دامپ

گروه‌های پامپ و دامپ، نرخ و حجم معاملاتی یک کوین (بیشتر کوین‌های ناشناخته) را ویرایش می‌کنند. در آغاز، آنها با بهره از خرید حجم‌‌ فراوان کوین، نرخ را در بازه زمانی کوتاهی پامپ کرده (افزایش داده) و سپس، زمانی که قیمت ارز دیجیتال به اوج خود رسید، آن را با فروشی گسترده دامپ خواهند کرد (کاهش می‌دهند).

روش کار طرح‌های کلاهبرداری پامپ و دامپ

• گروه‌های پامپ و دامپ، نرخ ارزهای دیجیتالی را که محدودیت بازار اندکی دارند ویرایش می‌کنند. این مسئله موجب می‌شود قیمت‌ یک توکن دیجیتال به صورت کاذب تغییرپیدا کرده  و دلیلآن، افزایش غیر حقیقی ارزش و حجم معاملاتی میباشد، قبل از اینکه افراد فریب‌خورده قادر باشند سود مناسبی از تغییرات قیمت به دست آورند.
• در فرایند پامپ و دامپ، معامله‌گرهایی که در آغاز وارد جریان معاملات میگردند سود بدست میاورند و اشخاصی که اندکی بعدتر وارد بازار میگردند، از ریزش بازار که در کمتر از چند دقیقه رخ‌ می‌دهد متضرر خواهند شد.
• کلاهبرداران بیشتر در گروه‌های تلگرام یا اِسلک (Slack) فعالیت دارند. اگرچه به نظر میایدکه این طرح موقعیت مناسبی جهت کسب درآمد کلان و سریع باشد، ولی در بیشتر موارد، معامله‌گرهای عادی در بازار عملکردی کُندتر از گروه‌هایی دارند که به صورت غیرقانونی بازار را دستخوش تغییر می‌کنند.

شیوه اجتناب از طرح‌های پامپ و دامپ

• در این گروه‌ها شرکت نداشته باشید.
• مراقب توکن‌هایی که حجم معاملات آنها به صورت ناگهانی و فوری افزایش پیدا میکند باشید

علائم هشداردهنده رایج

بیشتر کلاهبرداری ‌‌ها در زمینه ارزهای دیجیتال، علائم معین و ثابتی خواهند داشت که با اندکی دقت می‌توان به سهولت آنها را تشخیص دهید.

وعده سودهای نجومی

در خیلی از موارد، اگر مقدار سود اعلام‌شده‌ٔ پروژه بیشتر ‌از اندازه خوب به نظر برسد، احتمالاً مناسب نیست! به عبارت دیگر، همواره به هر پروژه‌ای که ادعا دارد سود بسیار فراوانی  در برابر سرمایه‌گذاری شما ارائه می‌کند، مشکوک باشید.

دعوت کاربران بیشتر به پروژه

زمانی که از شما خواسته می‌شود کاربران دیگر را دعوت نمایید، احتمالاً با یک طرح پانزی روبه‌رو خواهید شد. با این وجود، فراموش نکنیدکه هر برنامهٔ معرفی و ارجاع افراد تازه قادر است ویژگی‌های مختص خود را داشته باشد و البته همواره داوطلبانه خواهد بود.

درخواست گذرواژه

هیچوقت گذرواژه، کلید خصوصی یا عبارت امنیتی خود را به کسی ندهید. هر شخص ، پروژه یا شرکتی که رمز عبور، کلید خصوصی یا عبارت امنیتی شما را از شما درخواست کند، کلاهبرداری خواهد بود.

سابقهٔ کلاهبرداری

چنانچه در گذشته پروژه، استارتاپ یا شخصی به کلاهبرداری متهم شده باشد، مراقب باشید، زیرا امکان دارد دوباره کلاهبرداری انجام دهد.

تعیین قیمت آینده

نرخ در بازار با توجه به اصل عرضه و تقاضا مشخص میشوند و اگر پروژه‌ای جهت ارز دیجیتال خود قیمت آینده مشخص نماید، کلاهبردار خواهد بود.

سخن پایانی

به طور کلی، با وجود تعداد فراوان کلاهبرداری ‌ها، طرح‌ها و مجرمان فعالیت‌های متقلبانهٔ گوناگون در سرتاسر حوزه ارزهای دیجیتال، بهترین فعالیت رعایت حدی معقول از بدبینی و احتیاط میباشد.

علی‌رغم تعداد زیاد پروژه‌های کلاهبرداری ، سازمان‌ها و گروه‌های قابل‌احترامِ زیادی نیز با مدیریت مؤثر خود، سرمایه‌گذاری ایمن روی ارزهای دیجیتال را مقرون‌به‌صرفه و امکان‌پذیر نموده اند.

امیدواریم که اکنون نسبت به کلاهبرداران احتمالی اندکی هوشیار تر عمل کنید. همواره پیشگیری بهتر از درمان خواهد بود. اگر شما را فریب بدهند، امکان دارد هیچ راهی جهت بازگشت پول شما وجود نداشته باشد. لذا مراقب باشید.