سر و شانه ؛ الگویی مشهور در تحلیل تکنیکال که زمانی روی نمودار دیده میشود باید آماده ریزش قیمت و یک حرکت نزولی وحشتناک باشیم. طی این مطلب،بتا بهرگیری از سایت اینوستوپدیا، در آغاز به شکل کامل با الگوی سر و شانه و الگوی سر و شانه معکوس (صعودی) آشنا خواهید شد و سپس شیوه انجام معامله با کمک این الگوها را به شما آموزش خواهیم داد.
الگوی سر و شانه چیست؟
الگوی سر و شانه (Head And Shoulders) یکی از مهم ترین الگوها جهت تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی میباشد. این الگو که از لحاظ ظاهر، از ساده ترین الگوها به شمار می‌رود و جهت عمده تحلیل‌گران به سهولت قابل شناسایی میباشد، از یک خط مبنا (خط گردن) با سه قله (سقف قیمتی) درست شده و قله مرکز، بالاترین سطح میباشد.
سر و شانه یک الگوی ریزشی در نمودار قیمت یک دارایی میباشد و تغییر حرکت از صعودی به نزولی را بیان میکند. زمانی که یک تحلیل‌گر چنین الگویی را تأیید میکند، متوجه می‌شویم که حرکت افزایشی احتمالاً پایان یافته است و بازار وارد روند ریزش خود شده است.
علاوه بر این، الگوی سر و شانه را به صورت معکوس هم می‌توان جهت تغییر حرکت از نزولی به صعودی استفاده نمود. در این حالت، سر و شانه معکوس (Inverse Head And Shoulders) یا همان سر و شانه کف (Head And Shoulders Bottom) که صعودی میباشد، از یک خط مبنا و سه دره (کف قیمت) ساخته میشود، به شکلی که دره وسط در پایین‌ترین سطح قرار خواهد گرفت.
با این حساب الگوی سر و شانه به شکل معمولی، نوید ریزش را میدهد و سقف قیمت را نمایان میکند. اگر همین الگو به شکل برعکس مشاهده شود، صعودی خواهد بود و کف قیمت را نمایان میکند.
الگوی سر و شانه را در تمام بازه‌های زمانی (تایم فریم‌ها) می‌توان پیدا کرد و لذا تمام معامله‌گران و سرمایه‌گذاران قادرند از آن بهره ببرند. این الگوی نموداری، به معامله‌گر کمک میرساند سطوح مهم و اصلی مانند نقاط ورود به معامله، میزان ضرر (فروش اضطراری) و اهداف قیمت را معین نمایند.
به یاد داشته باشید مثل تمام الگوها، در شناسایی این الگو هم امکان اشتباه از طرف تحلیل‌گر وجود خواهد داشت و هیچوقت نمی‌توان از تکمیل یک الگوی سر و شانه اطمینان ۱۰۰ درصدی داشت.
شکل الگو در نمودار
در آغاز، به شکل‌گیری الگوی سر و شانه نگاهی می‌اندازیم و بعد از آن الگوی معکوسِ آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
شکل‌گیری الگوی سر و شانه
- شانه چپ: افزایش قیمت، ساخت یک قله و ریزش قیمت
- سر: افزایش دوباره قیمت و شکل‌گیری قله‌ای بالاتر
- شانه راست: ریزش مجدد قیمت، افزایشی جهت ایجاد قله راست الگو (با ارتفاعی کمتر از قله سر) و سپس ریزش ناگهانی قیمت
الگوی سر و شانه کمتر به شکل کامل شکل میگیرد؛ در حقیقت ، امکان دارد بین شانه‌ها و سر، حرکات دیگری نیز مشاهده شود.
به خاطر داشته باشید روندِ پشت یک الگوی سر و شانه صعودی میباشد. لذا در زمان شناسایی این الگو به روند پشت آن هم دقت کنید.
شکل‌گیری الگوی سر و شانه معکوس
- شانه چپ: ریزش قیمت، ساخت یک دره و سپس افزایش قیمت
- سر: ریزش مجدد قیمت تا ساخت دره‌ای پایین‌تر
- شانه راست: افزایش و سپس ریزش قیمت و شکل گرفتن دره سمت راست
شکل‌گیری الگوی سر و شانه معکوس هم کمتر به صورت کامل قابل مشاهده میباشد و امکان دارد بین شانه‌ها و سر، روند حرکات دیگری قابل مشاهده باشد.
به خاطر داشته باشید روند پشت یک الگوی سر و شانه معکوس ریزشی میباشد. لذا در زمان شناسایی این الگو به حرکات پشت آن هم دقت نمایید.
ترسیم خط گردن
خط گردن (neckline) سطح حمایت یا مقاومتی میباشد که معامله‌گرها جهت تعیین محدوده‌های مورد نظر و استراتژیک به جهت سفارش‌گذاری بهره میبرند. در واقع در الگوی سر و شانه ، هنگامی که شانه سمت راست به زیر خط گردن برسد، نشان دهنده شکسته‌شدن حمایت و ریزش بیشتر قیمت میباشد. در الگوی سر و شانه معکوس این حرکت برعکس است و زمانی که شانه سمت راست به بالای خط گردن برسد، نشان دهنده شکست مقاومت و ادامه افزایش میباشد.
جهت ترسیم خط گردن، نخستین قدم مشخص‌کردن شانه چپ، سر و شانه راست روی نمودار میباشد. در الگوی سر و شانه، کف قیمتیِ پس از شانه چپ و همچنین کف قیمتیِ پس از سرِ الگو را به یکدیگر وصل می‌کنیم تا «خط گردن» ترسیم گردد؛ این خط در نمودارهای بالا با خط آبی نشان داده شده میباشد.
علاوه بر این، در الگوی سر و شانه معکوس، اوج نرخ بعد از شانه چپ را به اوج قیمت بعد از سر وصل و به این صورت خط گردن این الگو را ترسیم می‌کنیم.
بعد از تکمیل‌شدن سر و شانه، قیمت اغلب به‌اندازه فاصله سر تا خط گردن سقوط میکند. همچنین بعد از تکمیل‌شدن الگوی سر و شانه معکوس، قیمت اغلب به‌اندازه فاصله سر تا خط گردن، افزایش خواهد داشت.
در قسمت بعد در مورد اهمیت و کاربرد خط گردن توضیح خواهیم داد.
شیوه معامله با این الگو
جهت استفاده از این الگو، حتماً باید تا کامل‌شدن الگو صبر داشته باشیم، زیرا امکان دارد الگو اصلاً کامل نشود یا الگویی که قسمتی از آن شکل گرفته، در آینده تکمیل نگردد. الگوهایی را که قسمتی یا نیمی از آنها کامل شده است، باید زیر نظر داشته باشیم. با این وجود، تا هنگامی که الگو خط گردن را قطع نکند، هیچ معامله‌ای را نباید بر اساس آن صورت داد.
بعد از مشاهده سر و شانه روی نمودار، باید منتظر بمانیم تا پس از رسیدن به قلهٔ شانه راست، روند قیمت از خط گردن پایین‌تر برود. در خصوص سر و شانه معکوس هم باید منتظر شکل‌گیری شانه راست و همچنین حرکات قیمت بالاتر از خط گردن بمانیم.
بعد از تکمیل الگو، می‌توانید معامله خود را شروع کنید. معامله را از پیش برنامه‌ریزی نمایید و نقاط ورود، حد ضرر و هدف سود خود را ذکر کنید. علاوه بر این، هر متغیر دیگری را که امکان دارد حد ضرر یا هدف سود شما را تغییر دهد، در نظر داشته باشید.
مشهور ترین و معمول‌ترین نقطه ورود به معامله در محدودهٔ تقاطع خط گردن و روند شکل میگیرد. نقطه دیگر ورود به معامله، احتیاج به صبر و حوصله زیادتری خواهد داشت و ممکگن است که حرکت به شکل کامل از دست برود. در این حالت، بعد از قطع خط گردن، معامله‌گر باید جهت پولبک (pullback) و روند بازگشتی دوباره به طرف خط گردن منتظر بماند. این شیوه کمی محافظه‌کارانه‌‌تر و محتاطانه‌‌تر میباشد، زیرا می‌توانیم حرکت روند را در مشاهده کنیم که آیا از مسیر اصلاح جزئی دست برمیدارد و جهت شکست نخسیتن را دوباره پیش میگیرد یا خیر. در حالتی که قیمت در جهت شکست به حرکت خود ادامه دهد، امکان دارد موقعیت معامله به‌کل از دست برود. هر دو شیوه ورود به معامله در نمودار زیر نشان داده شده است.
تعیین حد ضرر
در الگوی سر و شانه ، حد ضرر درست بالاتر از شانه راست قرار خواهد گرفت. علاوه بر این، از محدوده‌ی سر الگو نیز می‌توان به‌عنوان حد ضرر استفاده نمود، ولی این سطح، ریسک بیشتری هم به همراه خواهد داشت و نسبت سود به زیان الگو را کمتر میکند.
در الگوی سر و شانه معکوس ، حد ضرر را می‌توان درست زیر شانه راست مشخص نمود. در این الگو هم می‌توانیم حد ضرر را روی سر الگو تنظیم نماییم. با این وجود، این فعالیت نیز معامله‌گر را در معرض ریسک بیشتری قرار خواهد داد. در نمودار بالا، حد ضرر روی ۱۰۴ دلار (درست زیر شانه راست) مشخص گردیده است.
تعیین هدف سود
بعد از تکمیل‌شدن الگوی سر و شانه یا الگوی سر و شانه معکوس، نرخ به‌اندازه فاصله میان سر تا خط گردن کاهش یا افزایش خواهد داشت.
در واقع، هدف یا حد سود برای این الگو، تفاوت قیمت بین سر و پایین‌ترین سطح (کف) در هر کدام از شانه‌ها میباشد. این اختلاف قیمت از خط گردن کم میشود تا هدف سود در مسیر ریزشی به دست آید. برای الگوی سر و شانه معکوس نیز این اختلاف قیمت به خط گردن افزوده خواهد شد تا هدف قیمت و نقطه سود در مسیر صعودی معین گردد.
به‌عنوان نمونه، بر اساس تصویر بالا، هدف سود جهت سر و شانه معکوس به این ترتیب محاسبه میگردد:
۱۱ دلار ₌ (سر یا همان کمترین اندازه قیمت) ۱۰۲ دلار ₋ (بیشترین اندازه قیمت بعد از شانه چپ) ۱۱۳ دلار
اختلاف این دو قیمت به خط گردن افزوده میشود (در الگوی سر و شانه معمولی، کم میشود). اگر ۱۱۳ را با ۱۱ جمع کنیم، حاصل ۱۲۴ خواهد شد و با این حساب باید سفارش خود را روی ۱۲۴ تنظیم نماییم تا با سود کامل از بازار خارج گردیم.
برخی اوقات، سرمایه‌گذاران بعد از مشخص‌شدن خط گردن، جهت رسیدن به هدف سود ایده‌آل خود میبایست مدت زمان زیادی (تا چند ماه) منتظر بمانند. نظارت مستمر و زمان‌مند بر حرکت معاملات قادر است به شما در پیش‌بینی نتایج آنها کمک داشته باشد. علاوه بر این معامله‌گران حرفه‌ای به تازه‌کارها پیشنهاد میکنند اندکی احتیاط به خرج دهند و سود خود را کم تر از حد انتظار در نظر بگیرند، زیرا بعضی اوقات الگوها با کمی اختلاف تکمیل خواهند شد.
دلایل کارآمدبودن در معامله
هیچ الگویی بدون مشکل نیست و هیچ الگویی همواره مؤثر و مفید نخواهد بود. با این وجود، دلایل زیادی وجود دارد که بیان میکند چرا الگوی سر و شانه حداقل روی کاغذ موثر میباشد. در این قسمت ، به قابلیت های جالب الگوی سر و شانه اشاره خواهیم داشت، ولی این توضیحات برای هر دو نوع سر و شانه صدق میکند:
- با رسیدن قیمت به سقف بازار (سر)، فروشندگان وارد بازار میگردند و فشار خرید کاهش میابد.
- با نزدیک‌شدن به خط گردن، افراد زیادی که در موج آخر، با قیمتی بیشتر یا در حرکت افزایش قیمت در شانه راست خرید انجام داده اند، دچار ضرر زیادی می‌شوند. در حقیقت، افراد زیادی در این قسمت از موقعیت‌های خود خارج می‌شوند و نرخ را به‌سمت هدف سود یادی میکنند.
- مشخص کردن حد ضرر بالای شانه راست از این رو منطقی میباشد که حرکت به‌سمت پایین تغییر مسیر داده است و شانه راست، در حقیقت قله‌ای با ارتفاع کمتر نسبت به سر میباشد. لذا، تا هنگامی که روند دوباره به‌سمت بالا تغییر جهت ندهد، شانه راست شکسته نخواهد شد.
- حد سود با این فرض مشخص میشود که بسیاری از معامله‌گرهایی که اشتباه کرده‌اند یا دارایی موردنظر را در زمان نامناسبی خرداری کرده اند، از موقعیت‌های خود خارج میگردند. بنابراین، حرکتی اصلاحی با اندازه‌ای مساوی با مقدار رشدِ قبل از آن، شکل میگیرد.
- خط گردن سطحی میباشد که در آن، خیلی از معامله‌گرها دچار ضرر و از موقعیت‌های خود خارج میگردند؛ بنابراین، حرکت را به سرف هدف قیمت سوق می‌دهند.
- حجم معاملات را نیز می‌توان در نظر گرفت. در طول الگوهای سر و شانه معکوس، بهتر است حجم معاملاتی بعد از خط گردن افزایش یابد. این موضوع نشان‌دهنده افزایش علاقه به خرید میباشد که می‌تواند قیمت را به‌سمت هدف یاری دهد. نزول حجم خرید بیان‌گر بی‌علاقگی معامله‌گران به حرکت افزایشی میباشد و می‌تواند حاکی از بدبینی سرمایه‌گذاران باشد.
مشکلات معامله‌گری با این الگو
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، این الگو نیز با معضلاتی همراه میباشد . بعضی از مشکلات احتمالی در معامله‌گری با استفاده از سر و شانه به این صورت است:
- شما باید الگوها را تشخیص دهید و حرکت شکل‌گیری آنها را دنبال نمایید. با این وجود، تا هنگامی که الگو تکمیل نشده است، نباید از این استراتژی استفاده کنید. این امر قادر است زمان‌بَر و طولانی باشد.
- الگوی سر و شانه همیشه جواب نخواهد داد. برخی اوقات روند با حد ضرر تماس پیدا خواهد کرد و معامله از دست خواهد رفت.
- هدف سود اغلب محقق نمی‌شود. لذا ، معامله‌گرها بهتر است متغیرهایی را که بر خروج آنها از بازار تأثیرگذار میباشد ، به‌دقت مشخص کنند.
- این الگو همواره راه معامله را هموار نخواهد کرد. به‌عنوان نمونه، اگر در حین شکل‌گیری یکی از شانه‌ها، افت قابل‌توجهی به سبب اتفاقی پیش‌بینی‌نشده پیش آید، امکان دارد هدف قیمت محاسبه‌شده به دست نیاید.
- الگوها بیشتر به شکل ذهنی روی نمودار پیاده می‌شوند. یک معامله‌گر امکان دارد شانه‌ای از الگو را ببیند و معامله‌گر دیگر آن را تشخیص ندهد. قبل از ورود به معاملات مطابق الگوها، با نگاهی به توضیحات کلی بالا، تعریف کنید که وضعیت و الگوی مورد نظر شما چه باید باشد.
سخن پایانی
سر و شانه در تمام بازه‌های زمانی رخ میدهد و به‌لحاظ بصری قابل مشاهده است. باد اینکه این الگو گاهی به شکل ذهنی پیاده‌سازی میشود، ولی شکل کامل آن می‌تواند نقاط ورودی، حد ضرر و هدف سود را معین کند تا اجرای یک استراتژی معاملاتی آسان‌تر گردد. الگوی سر و شانه، به‌ترتیب از شانه چپ، سر و سپس شانه راست تشکیل شده است. معمول ترین نقطه ورود به معامله، تقاطع روند قیمت با خط گردن الگو میباشد . در این وضعیت ، حد ضرر بالاتر (در سر و شانه) یا پایین‌تر (در سر و شانه معکوس) از شانه راست مشخص میشود. هدف و حد سود نیز از تفاوت میان سقف و کف با الگو به‌اضافه (در سر و شانه معکوس) یا کسر (در سر و شانه) از خط گردن به دست خواهد آمد. این سیستم کامل و بی‌ایراد نخواهد بود، ولی شیوه ای را برای معاملات بازارها مطابق با حرکات منطقی قیمت برای شما فراهم خواهد کرد.
